Wat het eten op je bord zegt over de toekomst

Ons eten is geen geïsoleerd product uit de supermarkt. Het is het resultaat van een complex web van bodem, water, bestuiver, boer en onze eigen gezondheid. Die samenhang is niet abstract, maar meetbaar in harde cijfers. Zo blijkt uit een recente maatschappelijke kosten-batenanalyse dat de maatschappelijke kosten van de Nederlandse landbouw hoger zijn dan de economische meerwaarde. Terwijl de toegevoegde waarde van de landbouw ongeveer € 13,3 miljard bedraagt, zijn de kosten door uitstoot en biodiversiteitsverlies ongeveer € 18,6 miljard. Dat resulteert in een netto schadepost van € 5,3 miljard per jaar, aldus The Hidden Bill van Deloitte.

Wat is en wil GroenGezond?

GroenGezond is geen campagne, geen trend en zeker geen nichegroep. Het is een brede beweging van ongeveer veertig organisaties, waaronder WWF, Milieudefensie, Oxfam Novib, Caring Farmers, Land van Ons, Odin en Slow Food Youth Network (SFYN). Triodos Foundation steunt GroenGezond financieel. Deze groep aan boeren, artsen, natuur- en dierenwelzijnsorganisaties, gezondheidsexperts, voedselinitiatieven en goede doelen zijn verenigd in één duidelijke visie: wat goed is voor de natuur, is goed voor jou.

Samen bouwen we aan een voedselsysteem dat werkt met de natuur in plaats van ertegen. Denk aan voedsel dat is geteeld zonder chemische middelen, lokaal en seizoensgebonden, met oog voor dierenwelzijn en met eerlijke waardering van boeren. Het klinkt idealistisch, maar het is gebaseerd op harde feiten en praktische oplossingen die al plaatsvinden.

Waarom is verandering nú nodig?

We zijn het bijna gewoon gaan vinden, een landbouwsysteem waarin lucht, water en bodem steeds verder vervuilen, waarin vogels en insecten verdwijnen en waarin onze gezondheid lijdt onder de manier waarop voedsel wordt geproduceerd. Maar de feiten zijn glashelder:

• Biodiversiteit staat onder druk
  Ongeveer 85% van de inheemse planten- en diersoorten in Nederland is verdwenen in de afgelopen 120 jaar (tegen een Europees gemiddelde van ongeveer 60%).
• Bedreigde bestuivers
  Ongeveer 55% van de Nederlandse bijensoorten staat op de Rode Lijst, terwijl 75% van onze voedselgewassen afhankelijk is van bestuiving.
• Slechter water en bodem
  Slechts 1% van onze wateren voldoet aan de hoogste ecologische norm, en 99% voldoet niet aan de KRW-standaard. Tegelijkertijd is wereldwijd zo’n ⅓ van de bodems gedegradeerd door erosie, verzilting en vervuiling.
• Gezondheid onder druk
  Ongeveer de helft van de Nederlanders heeft overgewicht. Jaarlijks sterven naar schatting 12.900 mensen door ongezonde voeding. De Nederlandse zorguitgaven bedragen € 113,5 miljard per jaar, waarvan minstens € 6 miljard kan worden toegeschreven aan voeding-gerelateerde ziekten.
• Groot landgebruik voor vee
  Bijna de helft van Nederland wordt gebruikt voor veeteelt. Wereldwijd is 77% van de landbouwgrond bestemd voor vee. In Nederland worden jaarlijks meer dan een half miljard dieren geslacht en produceren we zo’n 73 miljard kilo mest, met alle gevolgen van dien.

Wat niet goed is voor de natuur, is dat ook niet voor ons. GroenGezond keert dit om met een positieve en hoopvolle boodschap. Niet vanuit pessimisme, maar vanuit wat wél kan.

Wat kan dan wél?

De transitie naar een duurzamer voedselsysteem is niet alleen wenselijk, hij is haalbaar en economisch logisch. Als de landbouwsector volledig overstapt op biologische teelt, zou de negatieve impact kunnen dalen van € 5,3 miljard naar € 1,1 miljard per jaar. Zelfs dan kan de Nederlandse landbouw 1,7 keer de huidige bevolking voeden. En wanneer we daarnaast meer plantaardig eten en blijven innoveren, kan de sector volgens analyses zelfs nettowinst opleveren met miljarden euro’s aan maatschappelijke baten per jaar

Waarom is breed draagvlak cruciaal?

Tot nu toe bestonden landbouw, natuur en gezondheid vaak in gescheiden werelden. GroenGezond brengt die werelden bij elkaar. Daarmee ontstaat een unieke kruisbestuiving. Zo laten biodiversiteitsexperts zien wat de natuur nodig heeft, bewijzen boeren dat voedselproductie zonder chemische middelen werkt en maken artsen helder hoe voedsel onze gezondheid vormt. Samen ontwikkelen ze publiekscampagnes, organiseren ze events en creëren ze concrete initiatieven. Daarmee willen ze gezonde voeding uit een gezond systeem voor iedereen bereikbaar maken.

De beweging werkt gefaseerd. Het start bij bewustwording, gevolgd door draagvlak, dan groei in vraag en aanbod en uiteindelijk een doorbraak waarbij deze manier van produceren de norm wordt. GroenGezond wil laten zien dat verandering mogelijk is. Ook wil GroenGezond aan de politiek in Den Haag laten zien dat er enorme steun is voor een landbouwtransitie die zowel de mens als de natuur dient. Want hoewel beleid nodig is, begint verandering nooit alleen in de politiek.

Wat zijn concrete winsten?

Iedereen heeft er iets aan. De lucht wordt bijvoorbeeld gezonder doordat er minder ammoniak en fijnstof in rond zweeft en water wordt schoner door minder nitraat en bestrijdingsmiddelen. De biodiversiteit wordt verrijkt door meer bloemen, insecten en vogels. Ook mensen blijven gezonder door minder blootstelling aan schadelijke pesticiden. Voor boeren betekent natuurpositieve landbouw vaak minder afhankelijkheid van chemische middelen, sterkere bodems en een grotere erkenning in de lokale ketens. Een win-win-winst.

Voor wie is GroenGezond?

GroenGezond is er voor iedereen. Bijvoorbeeld als je bewuster wilt eten of als je als ouder een gezonde toekomst wil voor je kind(eren). Als consument kun je simpelere, duurzamere keuzes zoeken. En als organisatie kun je jezelf aansluiten bij de beweging. Bijvoorbeeld als boer of als arts die dagelijks de noodzaak van verandering ziet. Het maakt niet uit of je nu al veel weet of juist net begint. GroenGezond maakt het verhaal begrijpelijk, dichtbij en relevant.

De toekomst waarin iedereen wint

GroenGezond laat zien dat gezond eten niet alleen over wat op je bord ligt, maar over het hele systeem erachter gaat. Wanneer ons voedsel weer voortkomt uit samenwerking met de natuur, winnen bodem, bestuivers, boer, dier en mens. Dat is de toekomst waar GroenGezond naartoe werkt. Stap voor stap, samen met iedereen die aanhaakt.

Achter elke hap schuilt een verhaal. Laten we ervoor zorgen dat het een goed verhaal is. Voor onszelf, voor de aarde en voor alles wat leeft. En dat begint precies hier, bij de keuze om mee te doen aan een beweging die gezond weer heel gewoon maakt.