Bijen bestuiven niet alleen fruitbomen en groentekwekerijen, maar ook wilde plantensoorten die onze ecosystemen stabiliseren. Dankzij bestuiving leggen planten meer koolstof vast, blijft de waterkringloop gezond en blijft ons klimaat in balans. Bijen vormen een belangrijke schakel in de biodiversiteit. Hoe meer bloemen en planten, hoe gezonder de bodem, het water en de lucht. En dus ook wijzelf. Maar het gaat niet goed met de bijen. Hun achteruitgang raakt niet alleen de natuur en onze voedselvoorziening, maar vormt een bedreiging voor het hele ecosysteem.

Zorgen om extreem hoge bijensterfte

Uit onderzoek van Bee Foundation blijkt dat het afgelopen jaar gemiddeld één op de vijf bijenvolken de winter niet overleefde. Met uitschieters tot 40% in regio’s met intensieve tuinbouw. Opmerkelijk is dat grote bijenvolken het zwaarst worden getroffen, wat tegen de natuur in is. Nederland is zo vervuild dat bijen zelfs sterven aan hun eigen honing. Imkers die hun bijen op eigen honing laten overwinteren, verloren 30% van hun volken. Dit was 10% bij volken die werden gevoerd met fabrieks­suikers. Deze cijfers laten zien dat de leefomgeving voor bijen steeds onveiliger wordt. Juist door stoffen die ze via nectar en honing binnenkrijgen.

Giftige cocktails

Het onderzoek naar de oorzaken van de sterfte is alarmerend. In monsters van dode bijen, bijenwas en honing werden maar liefst 64 verschillende pesticiden aangetroffen, waarvan meer dan 20 verboden of nooit toegelaten middelen. In sommige monsters werden tot wel 28 verschillende pesticiden gevonden. Gemiddeld troffen onderzoekers per monster 12,5 pesticiden aan. De plekken waar groente wordt geteeld voor ons dagelijks bord, blijken desastreus voor bijen. En dat raakt ons allemaal.

De huidige toelatingsprocedures voor bestrijdingsmiddelen houden nauwelijks rekening met het effect van deze giftige combinaties of met de langetermijngevolgen voor bijen en andere bestuivers. De overheid moet hierin haar verantwoordelijkheid nemen: bestrijdingsmiddelen zouden pas mogen worden toegestaan nadat zorgvuldig is onderzocht wat de gevolgen zijn voor mens, dier en milieu. Hier maakt bijvoorbeeld Pesticide Action Network Netherlands zich hard voor.

Tip 1: Plant bloemen en zorg voor rust

Heb je een tuin of balkon? Laat die dan zoemen van het leven door biologische bloemen en planten te kiezen die wilde bijen en andere bestuivers aantrekken. Bee Foundation biedt je een overzicht van geschikte soorten voor elke buitenplek. Ook kun je elk jaar gratis biologisch en inheems bloemzaad ophalen tijdens de Voer de Bij Bij-campagne van Stichting The Pollinators. Deze stichting zet zich in voor een gezonde leefomgeving voor bestuivende insecten zoals bijen en vlinders en organiseert jaarlijks in april, nationale zaaidag, duizenden Voedselbanken voor Bijen.

Met het uitzaaien van bloemen draag je niet alleen bij aan voedsel voor bijen, maar vergroot je ook het bewustzijn en de betrokkenheid in jouw buurt. Zorg ervoor dat er het hele jaar door iets bloeit en geef je planten voldoende water. Houd de omgeving rustig, want bijen houden niet van drukte vlak bij hun voedselbron. Laat de bijen vervolgens hun gang gaan en geniet van het gezoem om je heen.

Tip 2: Eet biologisch

Ook op je bord kun je het verschil maken. Kies je voor biologische producten, dan steun je boeren die ruimte geven aan bloemen, insecten en weidevogels. Zo werken pioniers als Doetie’s Geiten met een natuurinclusief, kleinschalig model waarbij geitenkaas wordt gemaakt in een gesloten kringloop. Goed voor bodem, biodiversiteit en boer. Doetie verkoopt haar kaasjes op verschillende streekmarkten. Of bezoek een levendig toneel van smaken en verhalen met de Polder Parade in Flevoland. Hier proef, ontmoet en ontdek je wat er in je eigen achtertuin groeit. Door te kiezen voor biologische producten draag je direct bij aan een landschap waarin het gonst van de bijen, hommels en vlinders.

Tip 3: Claim jouw spreekrecht

Bijen hebben meer nodig dan bloemen en voedsel. Hun bestaansrecht is niet vanzelfsprekend. Iedereen in Nederland heeft het recht om in te spreken bij de gemeente. Wat als je dat spreekrecht eens niet alleen voor jezelf gebruikt, maar namens de bijen? Door het burger­spreekrecht te benutten, kun je jouw gemeenteraad vragen om zich in te zetten voor bijvoorbeeld een gifvrije gemeente of het beschermen van biodiversiteit. Wil jij ook namens de bij spreken? Lees dan ons eerdere artikel over Rechten van de Natuur en vraag de toolkit aan om in jouw gemeente aan de slag te gaan.

Tip 4: Laat je inspireren door podcasts en kunst

Wil je thuis of onderweg meer leren over de bijzondere band tussen mens, natuur en bijen? Luister bijvoorbeeld naar de podcast Thuiskomen bij jezelf waarin je leert kijken door de ogen van de bij of naar de populaire serie Red de Lente, waarin actuele ontwikkelingen rond gewasbescherming, biodiversiteit en innovatieve oplossingen worden besproken. Of bezoek Museum Kranenburgh in Bergen, waar je in de tentoonstelling For Eternity de indrukwekkende honingraat-sculpturen van Tomáš Libertíny ontdekt. Hier zie je hoe kunst en bijen samenkomen en krijg je een frisse blik op de samenwerking tussen mens en natuur. Met een educatief programma voor jong en oud is het een inspirerende ervaring voor iedereen.

Tip 5: Leer door te doen

Tot slot: in de School voor Bijen & Biodiversiteit van Bee Foundation vind je een breed scala aan programma’s. In een historische tuin in Groenekan leer je niet alleen over het leven van bijen, maar ervaar je ook hoe belangrijk biodiversiteit is. Je kunt er verschillende programma’s volgen, zoals een Basecamp waarin je drie dagen lang door de ogen van de bij leert kijken en ontdekt hoe je zelf kunt bijdragen aan een gezonde leefomgeving. Ook zijn er korte workshops en excursies over bijvriendelijk beheer voor iedereen die meer wil doen voor bijen. De programma’s zijn laagdrempelig en voor iedereen toegankelijk.