Maar wat als we als samenleving te maken hebben met een relatief kleine groep mensen die misdrijven pleegt?  Wat als we als samenleving merken dat de daders van een hard lik-op-stuk beleid niet beter worden en hun gedrag na vrijlating uit de gevangenis niet aanpassen?  Als de – vaak jonge - daders zich zo ver buiten de maatschappij voelen staan dat zij daardoor het idee hebben dat zij zich niet aan de regels in de samenleving hoeven te houden? 

Stichting Your Lab is in 2009 gestart als project waarin Rotterdamse ex-gedetineerden werden ondersteund bij het ontwikkelen van een positieve identiteit en konden werken aan nieuw perspectief. Het idee achter dit project was dat daders zelden in herhaling vallen als ze zich verzekerd weten van een plek in de maatschappij en eerlijke kansen. Dit project was zeer succesvol. Inmiddels is Your Lab uitgegroeid tot een organisatie die verschillende ervaringsgerichte programma’s aanbiedt voor iedereen die op zoek is naar meer verbondenheid.  Deelnemers gaan in drie weekenden aan de slag met de thema's IK, WIJ en de WERELD. Aandacht voor competenties als inlevingsvermogen, interesse, openheid en integriteit helpen deelnemers meer verbinding te ervaren met zichzelf, anderen en de samenleving. 

Het Lab
Naast het reguliere trainingsprogramma van Your Lab is vorig jaar, in samenwerking met het Actiecentrum Veiligheid en Zorg van de gemeente Amsterdameen, een nieuw interventieprogramma opgericht. André Platteel (oprichter van Your Lab en verantwoordelijk voor de programma's) vertelt:
 

“Vanaf mei zijn we vanuit Your Lab begonnen met een nieuw project, in samenwerking met de gemeente Amsterdam. Gericht op jongeren die dreigen af te glijden naar (drugs)criminaliteit. We ontwikkelen een aanpak die niet draait om straffen en opsluiten maar om het vergroten van kansen van de jongeren. De coronamaatregelen waren bij aanvang van het project net ingegaan. Toch heeft ons dat niet in de weg gezeten. We hebben ervoor gekozen de groepen nog kleiner te maken, wat met deze jongeren vanwege de complexiteit uiteindelijk ook een voordeel bleek te zijn. Omdat ons programma opgebouwd is uit verschillende interventies, konden we met de wisselende regels meebewegen. Wel vraagt het voortdurende aanpassing. Gebruikten we eerst boks-technieken om te achterhalen hoe je reageert als je onder druk komt te staan, nu gebruiken we Aikido-technieken met stokken. Om dezelfde inzichten te krijgen, maar dan met 1,5 meter ruimte tussen de deelnemers.” 

Er heerst veel woede, frustratie en verdriet bij de deelnemers. Ze hebben het gevoel er niet toe te doen, geen kansen te krijgen of vervreemd te zijn omdat ze tussen twee culturen zitten. De onmogelijkheid om in de toekomst constructief te kunnen integreren vanwege een strafblad, zorgt ook voor de nodige spanningen.

Met de hulp van Your Lab krijgen deelnemers een steviger idee van wie ze zijn, waar ze vandaan komen en hoe dit ze heeft gevormd. Maar ook van hun (potentiële) plek in de maatschappij en hun gemeenschap. In de begeleide leertrajecten wordt veel gebruik gemaakt van fysieke sessies. Denk aan vechtkunst, improvisatie en zelfs yoga. Ook creatieve sessies onder leiding van kunstenaars, schrijvers, acteurs en regisseurs komen aan bod. Sommige deelnemers krijgen zelfs verlof van een detentiecentrum om mee te kunnen doen. Naast deelnemers worden ook de begeleiders van de jongeren getraind in een ‘train de trainer’ programma.

Nieuwe start 
De oorspronkelijke aanpak van Your Lab verandert aan de hand van voortschrijdende inzichten. Zo is in samenspraak met de gemeente Amsterdam Your Lab omgevormd tot Het Lab: een werkplaats nieuwe stijl waar mensen twee weken aan de slag gaan met een concreet sociaal maatschappelijk thema. Deelnemers krijgen reflectie op hoe ze (samen)werken. Door iets te maken kunnen competenties aangescherpt worden. Via het doen reflectie geven, en niet zoals eerder in Your Lab direct op persoonlijke niveau. Dat maakt aanwijzingen geven gemakkelijker.

André: “Juist in een tijd van ‘social distancing’ is de behoefte aan contact essentieel. Het belang van thema’s die bij Your Lab al 12 jaar vertrekpunt zijn, werd extra benadrukt: verbinding, oprechte interesse, flexibel om kunnen gaan met snelle veranderingen en samen projecten creëren die iets zeggen over deze tijd. Daar kan geen 1,5 meter tussenkomen. We hebben in onze edities veel aandacht besteed aan het begrip ‘ruimte’. De ruimte tussen jou en de ander, tussen jou en de wereld. Het overbruggen van die ruimte heeft niet zoveel te maken met (opgelegde) afstand, maar met de bereidwilligheid je in anderen te verdiepen en elkaar te spiegelen, met compassie en de bereidwilligheid je in de positie van een ander te verplaatsen. Zodat je elkaar kunt spiegelen en we gezamenlijk kunnen groeien.” 

In Het Lab werken mensen bijvoorbeeld aan een mediadocument: dat kan een documentaire zijn of een serie podcasts. Deelnemers worden begeleid door specialisten en hoeven niet zelf geoefend te zijn. Het Lab moet een corporatie worden: deelnemers aan Het Lab worden mede-eigenaar en delen dus mee in eventuele opbrengsten die de media genereren. Zo ontstaat perspectief en een gevoel van eigenaarschap. Ook worden al bestaande netwerken bij Het Lab betrokken, die deelnemers ook na deelname aan Het Lab kansen kunnen bieden.

André: “Voor dit project werken we veel samen met mensen die al fantastisch werk doen in de verschillende wijken van Amsterdam. Met hen creëren we een nieuw netwerk waarin we de jongeren die dreigen af te glijden gaan opleiden om als informele leider in hun buurten een positief effect te generen. Normaal gesproken zouden we iedereen bij elkaar brengen om de contouren van dat nieuwe netwerk vorm te geven. Nu hebben we dat afgewisseld: in kleine groepen bij elkaar komen, en op momenten dat dat helemaal niet meer mocht, digitaal. Dat vraagt meer tijd en coördinatie. De spontaniteit en het ervaren van elkaars fysieke aanwezigheid mis je online. Dat hebben we geprobeerd op te lossen in andere vorm dan normaal: zoveel mogelijk werken met story-telling. Dus: filmpjes, foto’s, verhalen van deelnemers om de inspiratie hoog te houden.” 

Het ontwikkelen van nieuwe netwerken blijft een sterk punt voor iedereen. Deelnemers hebben de meest uiteenlopende sociaal-culturele achtergronden, waardoor je denkbeelden verruimen en je haast vanzelf krachtige nieuwe netwerken creëert.