Bewust altruïsme is een onmisbare kracht in de samenleving, zegt Blom. “Met het schenken van geld verrijk je de voedingsbodem in de samenleving waardoor nieuwe ideeën en innovatieve ondernemingen beter kunnen wortelen en sneller kunnen groeien. Dat is al 50 jaar de kern van het werk van Triodos Foundation.”

Neem de Wetenschappelijke Raad voor Integrale Duurzame Landbouw en Voeding. Die werd tien jaar geleden opgericht met steun van de foundation. Blom: “De Raad publiceerde de afgelopen jaren veelvuldig over de samenhang van duurzame landbouw en gezonde voeding. Daarmee droeg het bij aan een maatschappelijk klimaat waarin bewust omgaan met aarde, landbouw en voeding vanzelfsprekend zijn. In dat klimaat konden ondernemers zoals biologische boeren tot bloei komen. De financiële bijdrage van Triodos Foundation was belangrijk. Met die steun kon de Raad werken aan het versterken van de maatschappelijke voedingsbodem voor duurzame landbouw.” 

Schenken en leengeldbemiddeling

Het besef van de krachtige werking van schenkingen en ‘geefgeld’, naast de veranderkracht van ‘koopgeld’ en ‘leengeld’, was in 1968 de basis voor de oprichting van een werkgroep rond bewust omgaan met geld. Die werkgroep richtte in 1971 Stichting Triodos op. De stichting is de voorloper van Triodos Foundation en Triodos Bank.

De stichting richtte zich vanaf het begin op het ondersteunen van belangrijke maatschappelijke initiatieven, vertelt Blom. “Denk aan vrijescholen en biologische landbouwbedrijven. Het ondersteunen daarvan gebeurde in eerste instantie met schenkingen. Maar al snel ging de stichting zich ook bezighouden met kredietverlening. Dat gebeurde onder de noemer ‘leengeldbemiddeling’.”

Begin jaren 70 was bewust omgaan met je spaargeld iets nieuws. Blom: “De mogelijkheden waren beperkt. Je kon je spaargeld toevertrouwen aan reguliere banken maar je had geen invloed op wat jouw bank vervolgens met je geld deed.”

Met de leengeldbemiddeling van Stichting Triodos kwam daar verandering in. “De stichting was de verbinding tussen mensen die bereid waren om geld uit te lenen, en vernieuwende initiatieven die op zoek waren naar financiering. Zo ontstond in feite de werkwijze die later het kenmerk zou worden van Triodos Bank: met spaargeld positieve verandering in de samenleving financieren. Triodos Bank werd pas in 1980 opgericht, maar al vanaf 1971 bood de stichting de mogelijkheid om bewust om te gaan met geld.”

Vrij geld op basis van vertrouwen

Vanaf de oprichting van de bank in 1980, richtte Stichting Triodos (en later Triodos Foundation) zich vooral op schenkingen en geefgeld. “Geefgeld is vrij geld”, zegt Blom. “Zoals de Engelsen zeggen: er zijn geen strings attached. Een ondernemer die een lening afsluit bij een bank, moet aan allerlei voorwaarden voldoen. En vooral: zij of hij moet de lening mét rente binnen een bepaalde tijd terugbetalen. Dat versterkt de gezonde noodzaak voor financieel succes, maar geeft ook beperkingen. Dat geldt ook voor initiatieven en projecten waarin wordt geïnvesteerd door de Triodosbeleggingsfondsen. Want ook een ontvanger van beleggingen is aan voorwaarden en beperkingen gebonden.”

Geefgeld heeft die beperkingen niet, legt Blom uit. “Wie een schenking doet, geeft niet alleen geld maar ook vertrouwen. Voorafgaand aan het moment van schenken, maak je als gever een bewuste keuze: dit initiatief of deze initiatiefnemers wil ik ondersteunen. Maar is het geld eenmaal besteed, dan heb je er niets meer over te zeggen. Je moet het loslaten. De ontvanger heeft alle vrijheid om het geschonken bedrag te besteden, maar uiteraard wel de verantwoordelijkheid om dat te doen op een manier die in lijn is met de intentie.”

Schenkgeld maakt ontwikkeling in vrijheid mogelijk, en dat gebeurt op basis van vertrouwen. Blom: "Schenkgeld geeft ruimte aan initiatieven die wél maatschappelijk waardevol zijn, maar niet het financiële rendement bieden die een bank of een belegger verlangen. Het rendement van deze initiatieven is vooral maatschappelijk: het zorgt voor inspiratie om te vernieuwen."

Een goed voorbeeld is het Sustainable Finance Lab (SFL): een denktank die zich richt op het realiseren van een financiële sector die de samenleving dient en het leefmilieu versterkt, in plaats van erop parasiteert. Het SFL slaat daarbij de brug tussen de wetenschap en de samenleving. Zo organiseert het debatten tussen wetenschappers, bankiers, beleidsmakers en toezichthouders. De oprichting van het SFL in 2011 werd ondersteund door Triodos Foundation. Blom: “De bijeenkomsten van het SFL zetten aan tot veranderingen in de financiële sector. In die zin zijn ze van grote waarde. Het gaat bij het SFL om ‘change finance’: het bevorderen van een fundamenteel nieuw financieel stelsel.”

Geefgeld is veranderkracht

Om misverstanden te voorkomen: Triodos Foundation ontvangt niet alleen bijdragen van mensen met veel geld. Integendeel, ook de giften van mensen met een kleinere beurs zijn van belang. Toch zijn er verschillen, zegt Blom. “Wie geld heeft, heeft ook verantwoordelijkheid. Maar dat is natuurlijk vooral het geval als je veel geld hebt. Wát je ook met je geld doet, het heeft altijd een maatschappelijke werking. Als je er dingen mee koopt, ondersteun je bepaalde bedrijven en een bepaalde manier van produceren: duurzaam of niet duurzaam. Dat gebeurt ook wanneer je je geld belegt of op een spaarrekening zet. Ook dan heeft het een werking. En natuurlijk als je je geld gedeeltelijk schenkt aan een initiatief dat je wilt ondersteunen.”

Geefgeld is veranderkracht, zegt Blom. "Wie een deel van zijn geld wil schenken, kan dat bewust doen en daarmee bepaalde ontwikkelingen en krachten in de samenleving versterken. Het besef van de veranderkracht van geefgeld was een belangrijke factor in het streven van de Stichting Triodos naar bewust omgaan met geld."

Vrijheid, gelijkheid, broederschap

De oprichters van Stichting Triodos en Triodos Bank werden geïnspireerd door de antroposofie en de sociale driegeleding. Het laatste begrip hangt samen met de idealen vrijheid, gelijkheid en broederschap. Blom: “Het betekent dat mensen zich in vrijheid kunnen ontwikkelen, maar ook gelijk zijn aan elkaar als het gaat om hun rechten en mensenrechten.”

In de economie is juist samenwerking belangrijk. Oftewel: broederschap. “Uiteindelijk zijn we het meest gebaat bij samenwerking”, zegt Blom. “Het gaat er om dat we de middelen en grondstoffen die onze planeet ons biedt, verbinden met de vaardigheden van mensen om die om te zetten in zinvolle producten en diensten. Dat is een manier van ondernemen die in dienst staat van en verbonden is met de maatschappij. Het gaat om een manier van werken van bedrijven waarin de belangen van alle stakeholders meewegen, en waarbij het niet alleen gaat om de belangen van de bedrijven zelf en van hun aandeelhouders.”

“De inspiratie uit de begintijd is nog steeds leidend voor Triodos Foundation en Triodos Bank. De initiatieven en ontwikkelingen die zij financieren en ondersteunen, zijn gericht op positieve verandering en duurzame ontwikkeling. Met de leningen die de bank verstrekt, worden ondernemers concreet verder geholpen. En de schenkingen van Triodos Foundation maken het mogelijk dat maatschappelijke initiatieven die nodig zijn maar afhankelijk zijn van vrij geld, zich kunnen ontwikkelen en tot bloei kunnen komen. Schenken is in die zin misschien wel de meest productieve investering die je kunt doen als maatschappelijke vernieuwing je aan het hart gaat.”