Sander Heijne is historicus en schreef als onderzoeksjournalist onder meer voor De Volkskrant en De Correspondent. Hij houdt zich vooral bezig met de vraag hoe we onze economie duurzamer en rechtvaardiger kunnen maken. Hierover schreef hij de boeken Fantoomgroei en Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u. Daarnaast presenteerde hij samen met Jeroen Pauw Scheefgroei in de polder, een tv-programma over dit onderwerp.

Sander begon zijn loopbaan als economieredacteur bij de Volkskrant. “Daar schreef ik over sociale kwesties en de transportwereld. Onze spoorwegen, het postbedrijf, de havens: bedrijven die ons land mede draaiende houden. Tegelijkertijd zijn dit ook de plekken waar veel mensen tegen minimumloon werken. Ik werkte amper een paar maanden bij de krant toen ik een persconferentie bijwoonde waarin werd aangekondigd dat de post 11.000 toch al niet heel royaal betaalde postbodes verving voor nog goedkopere postbezorgers. Achteraf is dat de eerste keer geweest dat ik mij echt afvroeg hoe het toch kan dat als land steeds rijker worden, maar er op de werkvloeren waar ik kom mensen lopen die niet rond kunnen komen?”

Scheve verdeling van de welvaart


Deze vraag leidde tot het schrijven van het boek Fantoomgroei, samen met bestuurskundige Hendrik Noten. Hierin analyseren zij waarom wij als maatschappij zo gebrand zijn op economische welvaart, en wat er misgaat in de verdeling ervan. “Het blijft bewust bij een analyse,” vertelt Sander, “want je kunt pas praten over oplossingen als je het eens bent over hoe het probleem in elkaar zit.”

Dat laatste lijkt het geval: ook De Nederlandsche Bank en de overheid erkennen de scheefgroei in onze welvaart. Tijd voor oplossingen dus. Zijn boek zorgde ervoor dat Sander met veel verschillende partijen in gesprek kwam en zo kom voortborduren op de analyse. Zijn belangrijkste conclusie: de klimaatcrisis en sociale ongelijkheid zijn met elkaar verbonden.

“Mensen met een laag inkomen zijn niet de oorzaak van de klimaatcrisis. Toch dreigen zij nu de dupe te worden van maatregelen die er worden genomen. Dat we zijn gestopt met boren naar gas is natuurlijk een goede ontwikkeling. Maar als het gevolg is dat deze mensen straks hun huis niet meer kunnen verwarmen door de stijgende gasprijzen, zijn we er per saldo niets mee opgeschoten.”

Wat nu?


Onze verslaving aan economische groei, die we nog altijd lijken te omarmen als dé remedie tegen armoede en social ongelijkheid, stelt ons voor een lastig dilemma. Want hoe maken we een eerlijke afweging tussen het verlangen naar welvaart van de ‘ploeteraars’ uit onze tijd, en de kansen van de kleinkinderen van onze kinderen. 

In de lezing die Sander speciaal voor Triodos geeft geschreven, schets hij een mogelijke vluchtweg uit het moeras van economische groei. Het is een exclusieve voorproef van zijn volgende boek, waarin hij de verbanden uitlegt en handvatten aanreikt om tot een oplossing te komen.

Sander: “Nu is het moment om echt met concrete plannen te komen. Een voorbeeld? Er worden nu weer enorme bedragen uitgetrokken om elektrisch rijden te bevorderen. Dat is natuurlijk mooi, maar het is vooral een subsidie voor de betere middenklasse. De gemiddelde schoonmaker of postbezorger  heeft tenslotte helemaal geen geld voor een nieuwe auto. Dus waarom gebruiken we dat geld niet om bijvoorbeeld als eerste de huizen van de mensen met de laagste inkomens maximaal te verduurzamen? Als we hen nul op de meter geven, hebben ze straks zomaar 150 euro extra te besteden. Per maand. Voor mensen die moeten rondkomen van een minimumloon maakt dat een wereld van verschil. De energietransitie biedt ons een historische kans om de ongelijkheid in ons land te verkleinen. Daar moeten we maximaal op inzetten.”

Benieuwd naar de andere ideeën van Sander? Op 1 december gaf Sander een lezing live vanuit Pakhuis de Zwijger. Kijk de lezing hier terug.